Het champagne terroir

Het onvertaalbare Franse woord ‘terroir’ wordt wel eens geduid als ‘het geheel van omgevingsfactoren die invloed hebben op de rijping van de druif. Er zijn drie belangrijke invloeden op de smaak van wijn: druivenras, vinificatie en terroir. Van deze drie is terroir misschien wel het meest interessant.

De champagnestreek

Champagne is de naam van een provincie ten oosten en noordoosten van Parijs. De streek omvat 319 verschillende “cru’s” (gemeenten) in vijf verschillende departementen: Om een ​​champagnewijn te produceren en om te kunnen profiteren van de appellatie “Champagne”, moeten er zowel technisch als geografisch zeer nauwkeurige specificaties worden nageleefd.

De druiven moeten afkomstig zijn van wijnstokken die zich in een zeer nauwkeurig terroir bevinden en gevalideerd zijn door het Champagne-comité.

• De Côte des Blancs
• De Montagne de Reims,
• de Marne-vallei,
• de Côte des Bar (gelegen in Aube bij Troyes) 

Deze omvatten ongeveer 280 000 percelen met een gemiddelde oppervlakte van 12 are. 17 dorpen mogen, vanuit een historisch standpunt, de benaming “grand cru” voeren en 42 dorpen de benaming “premier cru”. De 34.306 hectaren van Champagne zijn goed voor 4% van het Franse wijngaardoppervlak.

Verschillende champagneregio’s met verschillende omgevingsfactoren

Er zijn verschillende champagneregio’s, elk met zijn eigen specifieke omgevingsfactoren die de regio uniek maken.

Uit Epernay: de Côte des Blancs

Het beroemdste terroir en de meest gepubliceerde ligt tussen Epernay en Vertus. Overigens is de Côte des Blancs zeker niet alleen beplant met de blanke chardonnay – zoals de naam van het district ons moet doen geloven, in gemeenten als Pierry, Moussy, Chavot, Monthelon, Mancy en Grauves staat, naast chardonnay en pinot noir, vooral de nodige pinot meunier.

De Montagne de Reims

Het terroir van de Montagne de Reims is de grootste van alle Champagne-terroirs. Het is een bebost en heuvelachtig massief dat zich uitstrekt van Bouzy tot Cauroy-lès-Hermonville. Het is het favoriete terroir van Pinot Noir en heeft een rijke en gevarieerde geologie. De druiven van deze wijngaarden geven een krachtige en voorname champagne.

De Marne-vallei

De Marne-vallei, het meest gevarieerde terroir: Van Épernay loopt de Marne langs prachtig open en beboste hellingen. Deze hellingen zijn door de aanwezigheid van de Marne onderhevig aan zeer uitgesproken en vrij vochtige microklimaten. De 3 grote champagne druivensoorten zijn zeer aanwezig in de wijngaard van de Marne Valley. Dit terroir kronkelt tot aan het departement Aisne op beboste hellingen.

Côte des Bar

Verder in het zuiden vind je de champagnes van Aube: de Côte des Bar. Aube is het meest zuidelijke departement van de appellatie “Champagne” en ligt dicht bij Bourgondië. De bodem is van klei en kalksteen en voornamelijk beplant met chardonnay. Het resultaat zijn champagnes van grote finesse en elegantie waarvan de vinachtige kant liefhebbers van Bourgondische wijnen aanspreekt.

De drie belangrijke elementen van de champagne terroir

De drie belangrijkste elementen van de champagneterroir zijn:

• De bodem
• Het klimaat
• Het reliëf

De soms 200 meter dikke kalkrijke bodem en het koude klimaat van de Champagne streek geven de druiven op het moment van de pluk veel zuren en een relatief laag suiker gehalte. De afzettingen zijn voor 75% kalkachtig (krijt, mergel en kalk). Dit soort ondergrond is bevorderlijk voor het draineren van de grond en verschaft, op het vlak van smaakbeleving, het zo bijzondere, minerale karakter van bepaalde Champagnewijnen. Het derde kenmerkende aspect van de Champagne terroir is het reliëf. Deze streek is steil en heuvelachtig genoeg om de wijnstokken van voldoende zon te voorzien, temeer daar de glooiing het afvoeren van overtollig water bevordert. Hieronder volgt nog meer informatie over de verschillende elementen van de Champagne terroir.

De bodem

Deze specifieke bodemsamenstelling en bodemstructuur draagt in belangrijke mate bij tot het karakter en de kwaliteit van champagne. Want in de zachte steensoort dringen de wortel van de wijnstok diep door en zij voeden zich met een rijke verscheidenheid aan mineralen. Tevens garandeert deze bodemstructuur een goede afvoer van het regenwater, terwijl ze tegelijkertijd voldoende vocht kan vasthouden. De kalksteen functioneert als een soort spons en blijkt perfect voor de waterhuishouding, hetgeen van doorslaggevend belang is.

Het klimaat

Ook neemt deze bodem snel de zonnewarmte op om die ‘s avonds en ‘s nachts weer af te geven. Deze eigenschap van de bodem is niet zonder belang, gezien de Champagne op de grens ligt waar, op het noordelijke halfrond, wijnbouw op grote schaal klimatologisch nog mogelijk is. De gemiddelde jaartemperatuur is 10,4°C en dat is slechts één graad boven het absolute minimum waarbij de wijnstok nog kan gedijen. 

Het is juist dit voor de wijnstok nogal barre klimaat dat een cruciale bijdrage levert tot het niet te imiteren karakter en de ongeëvenaarde kwaliteit van champagne. Door de natuurlijke omstandigheden, zo nadrukkelijk verbonden met de noordelijke ligging, de nabijheid van de Atlantische Oceaan en ook reeds de invloed van het strengere, continentale klimaat, vraagt de groei en rijping van de druiven veel tijd. Het gevolg is een uiterste verfijning van aromastoffen en tevens een hoog zuurgehalte van de druiven. Finesse en rijkdom van aroma is één van de grote kwaliteiten van een goede champagne, terwijl het hoge zuurgehalte noodzakelijk is voor zijn absolute klasse. In een slechts marginaal warmer klimaat dan dat van de Champagne, zou de verhouding tussen suikers en zuren in de druiven niet optimaal zijn voor het produceren van een perfect mousserende wijn.

Het gebied tussen Reims en Epernay, en ook zuidelijk van laatstgenoemde stad, is bosrijk en dat draagt eveneens in positieve zin bij aan het mesoklimaat. De bomen vormen een windscherm, stabiliseren daarmee enigszins de temperatuur en houden de luchtvochtigheid op peil. Op het eerste gezicht elementen van gering belang. Maar juist de wijnstok blijkt gevoelig voor dit soort details in het lokale, van plek tot plek verschillende klimaat.

Het reliëf

Gelukkig liggen de wijngaarden op de hellingen, op een hoogte van 130 tot 180 meter boven de zeespiegel, waardoor ze worden beschermd tegen voorjaarsvorst die hier vaak toeslaat en dan vooral in de laaggelegen delen van het landschap. Wijnstokken moeten in de Champagne knokken, maar een goede wijnstok doet niets liever.

De smaak van een terroir

Het effect van terroir is ook waarneembaar in de invloed die het terroir heeft op de wijnboer zelf. De kennis die je als wijnboer hebt van het terroir kan je ertoe brengen bepaalde delen van de wijngaard anders te behandelen dan andere delen, en hetzelfde geldt voor het maken van de wijn. Dat kan op een min of meer wetenschappelijk manier (je weet bijvoorbeeld dat jouw wijngaard nogal reductieve wijnen oplevert, dus je verandert je manier van vinificeren), maar het kan ook op een andere manier (bijvoorbeeld, je wijngaard levert heel dure wijnen; daarom ben je extra zorgvuldig en daarom gebruik je ook duurdere eiken vaten). De opvattingen van de wijnboer beïnvloeden beslist het aroma en de smaak van zijn wijn.

• Kalk: hoog alcoholpercentage, elegant en fris. Vaak goede kwaliteit wijnen.
• Kiezelbodem: zorgt voor lichte, frisse wijnen.
• Zandbodem: met een zandbodem krijg je vaak wijnen met veel geur en minder tannine (lees hier wat tannine is).
• Graniet: warme, volle wijnen met veel body.
• Klei: drink je een wijn die uit een bodem van klei komt? Dan heb je waarschijnlijk een stevige wijn te pakken, met veel body en kleur.
• Leem: leem is korreliger dan klei, het bestaat uit grotere stukjes. De wijnen uit zo’n bodem hebben iets minder body en kleur.

Maar heeft het terroir smaak? Oftewel, geeft het de smaak aan de champagne? Mijn conclusie is neen. Niemand kan een champagne proeven en dit herleiden naar het terroir. Het is een super belangrijk element, maar is geen smaak op zich.

Champagnes uit verschillende regio’s ontdekken bij Muselet

Wil je zelf de wijnen uit de verschillende champagneregio’s ontdekken? Bij Muselet hebben we veel spannende champagnes uit de verschillende regio’s. Probeer bijvoorbeeld eens een Duetz champagne uit Ay. Of ontdek de vele champagnes van Taittinger uit Reims.