Alles over de champagnefles

De herkenbare champagnefles, met zijn bijzondere vorm en zware, groene glas. Deze keuzes in het ontwerp van de fles lijken misschien willekeurig, maar niets is minder waar! In deze blog lees je alles over het bijzondere ontwerp van de champagnefles.

Het groene glas van de champagnefles 

Groene flessen. Heb je je ooit afgevraagd waarom de meeste champagneflessen groen zijn? Het heeft allemaal te maken met UV-blootstelling… en ook een beetje met de kosten. 

Betere bescherming tegen UV-licht 

Wijn, en vooral een wijn die zo gevoelig is als champagne, houdt niet van UV-licht. 

Langdurige blootstelling aan UV-licht tast de stabiliteit van de wijn aan, veroorzaakt door de vorming van zwavelverbindingen als gevolg van chemische reacties. De wijn zal veranderingen in kleur, aroma en smaak vertonen, de wijn wordt dan ook wel ‘light-struck’ genoemd.

De oplossing: glas dat minder UV-licht doorlaat. Hoewel groen glas UV-licht met 30-50% blokkeert, is het niet de beste kleur om bescherming te bieden. Dat zou amber glas zijn, dat een UV-bescherming van bijna 90% biedt. Toch blijft groen glas nog steeds het gemakkelijkst en goedkoopste om in grote hoeveelheden te produceren. Ter informatie: helder glas kan slechts zo’n 10% van de UV-stralen blokkeren. Toch kiezen sommige champagnehuizen zoals Cattier er voor esthetische redenen voor om enkele flessen met doorzichtig glas te verkopen. Hoewel dit er mooi uit ziet, moet je met deze flessen dus extra goed opletten dat de fles op een donkere plaats wordt bewaard!

Dom Perignon: de zoektocht naar beter glas

Het was Dom Perignon die op zoek ging naar beter glas. In de oude dagen knalden veel flessen kapot: het glas was gewoon niet sterk genoeg om de druk van 6 bar te kunnen houden. Dom Perignon kwam erachter dat de Engelsen op een andere manier glas maakten. Dit type glas was veel sterker dan hij gewend was en leek veelbelovend voor de champagnefles. De Engelse marine (The Royal Navy) gebruikte steenkool in plaats van houtskool tijdens het productieproces van glas. Steenkool brandt op een veel hogere temperatuur dan houtskool en glas gemaakt van een kolen gestookte oven is daardoor veel sterker. Bovendien maken de sporen van ijzer en mangaan, die het glas groen kleuren, het glas nog sterker.

De vorm van de fles

De champagnefles is echt anders dan een fles wijn. Het is speciaal ontworpen om de onstuimige bubbels binnenin te bevatten, maar blijft toch elegant van uiterlijk. Heel eenvoudig en toch goed doordacht: de champagnefles is een staaltje precisie-engineering dat geschikt is voor de drank der koningen.

Als je goed kijkt, zie je dat de traditionele champagnefles iets breder is dan een wijnfles. Toch moeten champagneflessen er net zo verfijnd uitzien als de wijn erin. Net als een fles in Bourgondische stijl, hebben champagneflessen slanke, schuine schouders die vanaf de nek naar beneden lopen. Ze hebben ook een holte in de bodem, ook wel de ‘ziel’ van de fles genoemd.

De ziel van de champagnefles

Bijna alle champagneflessen hebben een holte aan de onderkant. Waarom zit die holte daar? Er zijn meerdere redenen voor:

1. De holte zorgt voor stabiliteit.
2. De holte (de ziel) voegt kracht toe aan de bodem van de fles. Met een gemiddelde druk van 6 bar, was het vaak de bodem die als eerste sneuvelde. Door deze vorm wordt de sterkte vergroot.
3. Het helpt ook bij het hanteren bij het schenken of doorzeven. Dit is niet de reden dat de ziel aan de fles is toegevoegd, maar het zorgt wel voor meer gemak tijdens het schenken.
4. Champagnehuizen leggen bij het opslaan van champagneflessen soms de hals van de ene fles in de ziel van de andere fles. Zo kan men de champagnes steviger opstapelen.
5. ‘Riddlen’ is het proces waarbij champagneflessen eens in de twee dagen worden omgedraaid om sedimenten naar de hals van de fles te sturen. Maar ook daarvoor is er geen holte in de fles.

De belangrijkste reden voor de ziel in de champagnefles lijkt dus de versterking van de fles. De druk op een champagnefles is enorm, dus dit is geen overbodige luxe!

In mijn zoektocht naar de reden voor de ziel in de fles kwam ik nog een ander verhaal tegen: het verhaal van champagnehuis Louis Roederer en hun Cristal champagne. Cristal werd voor het eerst gemaakt in 1876 door Louis Roederer II, in opdracht van de Russische Tsaar Alexander II. Roederer selecteerde ieder jaar de beste cuvée voor hem. Maar om nog specialer te zijn wilde de Tsaar dat de wijn op een unieke fles zou worden gebotteld. Het verhaal zegt dat de Tsaar zeer paranoïde was en geen ziel in de fles wilde omdat daar een explosief in kon worden verstopt.

Roederer gaf niet toe, maar kwam met een andere oplossing: het werd een fles van helder kristal. En de naam van de champagne was geboren! Het kristalglas is zo sterk dat de fles geen ziel nodig heeft en uitgevoerd kon worden met platte bodem. Het was overigens een Vlaamse glasmaker die die fles ontwierp voor Roederer.

Champagne flessen en de verschillende maten

Champagneflessen zijn er in veel verschillende maten: 

• Het kwart flesje de piccolo: 20 cl
• De halve fles of ‘fillette’: 37,5 cl 
• De standaardfles of bouteille: 75 cl 
• De Magnum: 1,5 liter (2 flessen Champagne)
• De Jeroboam: 3 liter (4 flessen Champagne)
• De Methusalem: 6 liter (8 flessen Champagne)
• De Salmanazar: 9 liter (12 flessen Champagne)
• De Balthazar: 12 liter (16 flessen Champagne)
• De Nebukadnezar: 15 liter (20 flessen Champagne)
• De Salomon: 18 liter (24 flessen Champagne)
• De Souverain: 26,25 liter (35 flessen Champagne)
• De Primat: 27 liter (36 flessen Champagne)
• De Melchizedek: 30 liter (40 flessen Champagne)

Veel van de namen van deze grote flessen komen uit de Bijbel. Zo verwijst de Salomon naar Koning Salomon en verwijst de Methusalem naar de man die volgens de Bijbel de oudste man ooit was. De Balthazar is dan weer een verwijzing naar één van de drie wijzen die Jezus na zijn geboorte opzocht. 

De bouteille: de standaard wijnfles

Het is je vast niet ontgaan dat verreweg de meeste flessen wijn (en zo ook champagne) in hoeveelheden van 75 cl worden verkocht. Heb je je weleens afgevraagd hoe dit formaat de standaard is geworden? Dat is een interessant stukje geschiedenis waarvoor we een uitstapje moeten maken naar de Bordeaux streek. 

Het 75 cl formaat is gekozen in de 19e eeuw, toen het Verenigd Koninkrijk de grootste importeur was van Franse wijnen. Wijnboeren en Britse wijnimporteurs vielen toen over een probleem: de Fransen gebruikten het metriek stelsel, terwijl de Britten het Brits-Amerikaanse maatsysteem (Imperial Standard System) gebruikten. Dat zorgde voor een vervelende vertaling van de inhoud van de fles, want 1 Britse gallon staat gelijk aan 4,55 liter. Dat is behoorlijk onhandig met omrekenen! De bordeauxwijnen werden in tonnen van 50 gallon vervoerd, wat vertaalt naar 225 liter. Het converteren van deze hoeveelheden naar een flessenformaat in de juiste inhoudsmaat bleek een vermoeiende en verwarrende klus. 

De oplossing? Het hanteren van een standaard inhoudsmaat voor de flessen waardoor er een rond getal aan wijnflessen uit een wijnton gehaald kon worden! Dit werd de 75 cl fles, zodat er precies 300 flessen uit een wijnton gehaald konden worden. Ook handig: 6 flessen van 75 cl vormen samen 1 gallon. Dat is dan ook de reden waarom wijn traditioneel in dozen van 6 flessen wordt verkocht. 

De 75 cl inhoud werd de standaard voor alle wijnflessen, zo ook voor de champagne bouteille. 

Favoriete maat fles: de Magnum 

Een magnum fles bevat 1,5 liter wijn, evenveel als 2 gewone champagneflessen. Aangezien het volume wijn in een magnum groter is en er dus relatief minder zuurstof binnen dringt in de fles, rijpt de wijn trager en gelijkmatiger. Hierdoor wordt de smaak ronder en de textuur zachter.

Prijstechnisch is de Magnum echter niet voordeliger. Je zal zien dat twee champagneflessen goedkoper zijn dan één Magnum. Dat komt omdat er simpelweg meer glas is verwerkt in de Magnum. Ook de grote etiketten en kurken worden in kleinere oplage gemaakt en zijn duurder per stuk. Bovendien komen veel magnums in een geschenkverpakking of kistje, en die kosten de wijnmaker ook tot enkele euro’s per stuk extra. Ook een filette en picolo zijn in verhouding weer duurder dan een fles van 0,75 cl. Dit komt doordat champagne niet in deze maten wordt bewaard. Er is dus altijd een extra handeling nodig om die flessen te vullen.

Koop een bijzondere champagnefles bij Muselet

De champagnefles is heel bewust ontworpen. Toch zijn sommige champagneflessen anders dan andere. Zo heeft de De Venoge Princes lijn een wel heel bijzondere vorm! De Princes champagne van De Venoge is ooit als eerbetoon aan de Prinses van Oranje gecreëerd. Deze champagneflessen hebben dezelfde vorm als de karaffen die destijds aan het Hof werden gebruikt om de champagne mee in te schenken. De vorm van de fles is dus als het ware een knipoog naar zijn inspiratiebron. De Venoge Princes en vele andere spannende champagnes koop je bij Muselet!

Meer lezen over de champagnefles? Lees dan ook onze blog over de champagne capsule en de champagnekurk.