Als je aan champagne denkt, denk je waarschijnlijk aan bubbels en feestelijke momenten. Maar wat maakt champagne nou echt uniek? Dat begint bij de druiven! In de Champagne-regio zijn slechts zeven druivenrassen officieel toegestaan. Drie daarvan – chardonnay, pinot noir en meunier – domineren met 99% van de aanplant. De andere vier zijn zeldzaam, maar voegen interessante nuances toe. In deze blog duiken we dieper in de klassieke drie en ontdekken we wat ze bijdragen aan de smaak van champagne.
De klassiekers: chardonnay, pinot noir en meunier
De drie meest gebruikte druiven in champagne zijn Chardonnay, Pinot Noir en Meunier. Samen beslaan ze 99% van de aanplant in de Champagne-regio. Maar waarom juist deze drie?
Chardonnay (31%)
Chardonnay is de enige witte druif van de drie en brengt finesse en frisheid in champagne. Hij zorgt voor citrus- en bloemige aroma’s en heeft een hoge zuurgraad, wat bijdraagt aan de lange rijpingspotentie. In een blanc de blancs champagne (gemaakt van 100% chardonnay) proef je vaak minerale tonen en een levendige frisheid.
Pinot noir (38%)
Pinot noir is de krachtpatser van champagne en geeft structuur en body. Hij voegt aroma’s van rood fruit, zoals kersen en frambozen, toe en zorgt voor een volle smaak. In een blanc de noirs champagne (een witte champagne van blauwe druiven) merk je duidelijk zijn krachtige karakter. Daarnaast is pinot noir belangrijk voor de mousse: de fijne bubbels in je glas.
Meunier (30,7%)
Meunier is vaak de underdog, maar zeker niet onbelangrijk. Hij geeft zachtheid en fruitigheid aan champagne, met tonen van appel en rijpe perzik. Meunier rijpt sneller dan de andere twee druiven, waardoor hij ideaal is voor champagnes die jong worden gedronken.
Samen vormen deze drie druiven de basis van de meeste champagnes, waarbij hun unieke eigenschappen perfect in balans worden gebracht.
De vergeten vier: Arbane, Petit Meslier, Pinot Blanc en Pinot Gris
Naast de bekende chardonnay, pinot noir en meunier zijn er nog vier andere druiven toegestaan in de Champagne-regio: Arbane, Petit Meslier, Pinot Blanc en Pinot Gris. Samen beslaan ze slechts 0,7% van de aanplant, maar sommige wijnmakers gebruiken ze bewust om een unieke twist te geven aan hun champagne. Vooral kleinere grower champagnes (Récoltants-Manipulants) experimenteren ermee, terwijl de grote huizen ze zelden inzetten. Toch zijn er producenten die alle zeven druiven gebruiken als eerbetoon aan de geschiedenis van champagne.
Arbane: de zeldzaamste druif van champagne
Arbane is een oude witte druif die extreem zeldzaam is – minder dan 5 hectare in de hele Champagne-regio! De druif rijpt laat en heeft een hoge zuurgraad, wat vroeger problematisch was in het koele klimaat van de regio. Toch wint arbane langzaam terrein en wordt hij gebruikt om extra frisheid en florale tonen aan champagne te geven. Grote huizen negeren arbane vrijwel volledig, simpelweg omdat de opbrengst laag is en de druif lastig te telen is.
Petit Meslier: een comeback door klimaatverandering
Petit Meslier is een witte druif met een frisse, bijna groene appelachtige smaak en hoge zuren. Vroeger werd hij nauwelijks gebruikt vanwege zijn gevoeligheid voor ziektes, maar door de opwarming van het klimaat krijgt hij een tweede kans. Sommige producenten maken er bijzondere monocépage (single grape) champagnes van, terwijl anderen hem in kleine hoeveelheden blenden voor extra frisheid. De grote huizen experimenteren mondjesmaat met petit meslier, maar hij blijft een niche-druif.
Pinot Blanc: een zachte, aromatische toevoeging
Pinot blanc, een mutatie van pinot noir, wordt al eeuwen verbouwd in de Champagne-regio. De druif geeft zachte, ronde champagnes met bloemige en rijpe fruittonen. Sommige wijnmakers zetten hem in als monocépage om zijn unieke karakter te laten zien, terwijl anderen hem in blends gebruiken. Grotere huizen werken er nauwelijks mee, omdat hij minder structuur en zuur heeft dan chardonnay, waardoor hij minder geschikt is voor lange rijping.
Pinot Gris: een vergeten erfgoed
Pinot gris (vroeger bekend als “fromenteau” in Champagne) is net als pinot blanc een mutatie van pinot noir. Hij geeft rijke, volle champagnes met tonen van honing en gedroogd fruit. Maar hij is moeilijk te telen en weinig producenten wagen zich eraan. Toch wordt hij nog gebruikt door ambachtelijke producenten die een ode willen brengen aan de historische druivenrassen van de regio.
Hoewel deze vier druiven slechts een fractie van de aanplant beslaan, laten ze zien dat champagne veel meer te bieden heeft dan alleen de bekende klassiekers. Growers spelen een sleutelrol in het behoud van deze erfgoed-druiven, terwijl de grote huizen vooral vasthouden aan chardonnay, pinot noir en meunier.
Waarom deze zeven?
Waarom zijn juist deze zeven druivenrassen toegestaan in de Champagne-regio? Dat heeft alles te maken met geschiedenis, klimaat en regelgeving. Champagne heeft een eeuwenoude traditie waarin wijnmakers experimenteerden met verschillende druiven om de perfecte mousserende wijn te creëren. Door de eeuwen heen zijn deze zeven als de meest geschikte geselecteerd, zowel op basis van smaak als op basis van hun geschiktheid voor het klimaat en de bodems van de regio.
Tot de 19e eeuw werden er veel verschillende druivenrassen verbouwd in Champagne. Door de opkomst van phylloxera (een verwoestende druifluis) werden veel wijngaarden vernietigd, en bij de heraanplant kozen wijnboeren voor de meest betrouwbare en rendabele rassen. Chardonnay, Pinot Noir en Meunier bewezen zich als de beste keuzes vanwege hun aanpassingsvermogen en bijdrage aan de complexe champagne blends. De vier andere druiven waren moeilijker te telen en gaven lagere opbrengsten, waardoor ze steeds verder verdwenen.
De officiële regelgeving van de Appellation d’Origine Contrôlée (AOC) Champagne, ingesteld in 1927, bevestigde uiteindelijk dat alleen deze zeven druivenrassen gebruikt mogen worden. Dat betekent dat andere druiven, hoe goed ze ook zijn, niet in champagne mogen worden verwerkt.
Ondanks deze restricties blijven sommige wijnmakers trouw aan de vergeten rassen en gebruiken ze als eerbetoon aan de oorspronkelijke champagnes. Dit zorgt voor unieke cuvées met een historische touch. Hoewel de meeste huizen vasthouden aan de klassieke drie druiven, laten sommige producers zien dat er nog steeds ruimte is voor experimentatie binnen de strikte champagne wetgeving.
Smaakprofielen en combinaties
Elke druif brengt zijn eigen karakter in champagne, en de juiste combinatie kan een blend naar een hoger niveau tillen. Maar wat proef je nu precies van elke druif, en hoe werken ze samen?
- Chardonnay → Brengt frisheid, elegantie en mineraliteit. Denk aan citroen, groene appel en witte bloemen. Vaak gebruikt voor champagnes die lang kunnen rijpen.
- Pinot noir → Zorgt voor structuur, kracht en rood fruit. Geeft body aan een blend en draagt bij aan de mousse (de bubbels).
- Meunier → Voegt fruitigheid en zachtheid toe. Denk aan rijpe appel, perzik en soms een lichte kruidigheid. Ideaal voor champagnes die jong worden gedronken.
De vier zeldzame druiven hebben ook hun eigen unieke bijdrage:
- Arbane → Geeft florale tonen en een hoge zuurgraad, waardoor de champagne fris blijft.
- Petit meslier → Heeft een intense frisheid en groene appel tonen, perfect om een blend levendig te houden.
- Pinot blanc → Voegt ronde, bloemige aroma’s toe en zorgt voor een zachte textuur.
- Pinot gris → Geeft rijkdom en honingachtige tonen, waardoor champagnes voller en complexer worden.
De meeste champagnes zijn blends van meerdere druivenrassen, waarbij chardonnay, pinot noir en meunier de hoofdrol spelen. Blanc de blancs champagnes (100% Chardonnay) zijn vaak fris en strak, terwijl Blanc de noirs (van Pinot noir en/of Meunier) juist voller en krachtiger zijn. Sommige producenten kiezen ervoor om monocépage champagnes te maken – champagnes van één druivenras – om de unieke eigenschappen van die druif te laten zien.
Door de juiste balans te vinden tussen frisheid, fruit, structuur en complexiteit, kan een champagne meesterlijk in elkaar steken. De keuze van druiven en de verhoudingen in de blend bepalen uiteindelijk de stijl en smaak, en dat is precies wat champagne zo spannend maakt!
